Çoban Köpekleri

Çoban Köpekleri ;Sürüyü Koruyan Köpekler

 Australian Cattle Bearded Collie Belgian Sheep Border Collie Briard Cardigan Welsh Corgi German Shepherd Pembroke Welsh Corgi Shetland Sheepdog Akbaş Australian Shepherd Belgian Malinois Belgian Tervuren Bouvier des Flandres Canaan Old English Sheep Collie Puli Shetland shepard

4.3. Sürüyü güden köpekler

 Alman çoban köpeği Belçika çoban köpeği Avustralya çoban köpeği Avustralya sığır köpeği Collie Border collie Shetland
İnsanlar yemek ve çiftlikte kullanmak amacıyla yabani hayvanları yakalayıp ahırlarda
tutarlardı. Bu hayvanların kaçmalarını önlemek ve yırtıcı hayvanlardan korumak için çoban
köpekleri yetiştirilmiştir.

4.2.1.Sürü Koruma Davranışı

 Çobandan bağımsız görev yapar.
 300 başlık sürüye biri dişi en az 3 yetişkin köpek olmalıdır. Dişi köpek dişi kurtlara daha duyarlı ve koruma davranışı daha gelişmiş olduğu için
yararlıdır. Sürü koruma davranışı farklı zamanlarda farklı şekilde ortaya çıkar. Sürünün ağıldan çıkma zamanı yaklaştıkça köpekte hareketlilik ve heyecan artar. Sürü
ağıldan çıktığında sürü içerisine dalarak büyük bir özlemle koyunların yüzünü koklayıp
yalamaya başlar. Sonra uzaklaşarak sürü istikametini taramaya başlar. Yaşlılar arada bir dönerek sürüyü kontrol eder. Sürü otlamaya başladığında çevreyi kontrol ettikten sonra rüzgarın estiği yönde yüksekçe
yerlerde yatarlar. Sürü ürktüğünde tehlike yönüne doğru koşarlar. Kurt var ise kovalarlar. Önce yetişen
kurdun üstüne atlar (kurda çöker) diğerleri de yardıma gelir. Kurdu yakalama olayı az görülür. Genelde kurt kaçar ve köpekler bir süre kovaladıktan
sonra sürüye geri dönerler. Koloni halinde yaşayan kurtlar sürüye planlı şekilde saldırabilir. kurtlardan biri,
köpekleri peşine takarak uzaklaştırırken diğerleri farklı yönlerden sürüye saldırırlar. Bu saldırılara karşı yedek köpek bulundurarak önlem alınması gerekir. Ayrıca çoban ve köpeklerin tecrübesi önemlidir. Deneyimli köpekler kısa bir takipten
sonra tümü veya bir kısmı geri dönerek sürüyü kontrol eder. Herhangi bir tehdit olmadığı durumlarda sürüyü kontrol ettikten sonra tekrar kurdun
peşine düşebilirler. Gündüz kovalamada ısrarcı olan köpek gece kısa bir kovalamadan sonra sürünün yanına
döner. Kurdu inatla kovalayan Köpek, saldırıyı püskürtüp hemen sürüye dönen Köpeğe göre
yaşamı kısa olur.Nedeni: Kurt kapanı tuzağına düşerek kurtlar tarafından yada
diğer sürülerin köpekleri tarafından öldürülmesidir.
1. Kurtlardan birisi sürüye yanaşıp köpeklerin
dikkatini çekerek kaçar, peşinden gelen köpeği
pusuya düşürüp aile fertleriyle birlikte
öldürürler.
2. Kurdu uzun süre kovalayan Köpek sürüye dönüşü esnasında diğer sürülerin köpekleri
tarafından saldırıya uğrar. Bu saldırılarda çobanın rolü büyüktür. Uzun takipten sonra kurdu öldüren köpekler de vardır. Kurtlar kendilerini uzun süre takip eden Köpeklerin sürülerine ikinci kez pek yanaşmazlar . Kurtlar yavrularını büyütene kadar yerlerini belli etmemek için yuva etrafındaki sürülere
zarar vermezler. Kurt saldırısı çoğunlukla gece ve sabah erken saatlerde olur. Dolaysıyla Köpekler gündüzleri yatıp dinlenirler. Sürünün ürkmesi veya çobanın seslenmesi
ile harekete geçerler.
 Gece daha aktiftirler, sürü yatana kadar etrafında sürekli dolaşırlar, sonra da sürü çevresinde
belli bir konumda yatarlar. Çoban, gece sürü hareket ettiğinde uyanmak için kendine alıştırdığı bir koyunu koluna bağlar.
Bu koyuna halk arasında bağıcak koyunu denir. Sürünün ani hareketinde bağıcak koyunu da
harekete geçer ve çobanı uyandırır. İyi yetişmiş deneyimli bir köpek, çoban olmadan da sürüyle birlikte gider ve sürü güvenliğini
sağlar. Sürü korumada kullanılan köpeklerin kardeş olmasında yarar vardır. Çünkü kardeşler
birbirlerini kollar ve hiçbir zaman kardeşlerini terk etmezler. Sürüdeki köpekler arasında hiyerarşi vardır.En güçlü köpek sürünün lideridir. Doğal şartlarda
dişiyle o çiftleşir. Aralarında kavga çıkan gençlere o müdahale eder. Aynı kapta yemek
yenecekse önce o karnını doyurur.

4.2.2.Çiftleşme döneminde davranış

 Aynı yerde büyütülen kardeşler genelde çiftleşmez Erkek köpekler her zaman çiftleşmeye hazırdır, dişiler genelde yılda 2 kez kızgınlık
gösterir ve kanamanın (proöstrus) bittiği dönemde erkeği kabul eder. Kızgın dişiler huzursuz ve saldırgandır. Diğer dişilere karşı davranışları da oldukça
serttir. Kızgınlık doğada gerçekleşirse; Sürü erkekleri ile diğer erkekler arasında dişiyi döllemek için ciddi kavgalar çıkabilir. Kızgın dişiler, erkekleri peşine takıp sürüden uzaklaştırarak sürüyü korumasız
bırakabilirler. Bu olumsuzlukların önlenmesi ve yavruların pedigri kayıtlarının tutulması için dişi
belirlenen erkek ile kapalı bir yere kapatılmak suretiyle çiftleşmesi sağlanmalıdır. Erkek bazen aşırı sahiplenme davranışı göstererek sahiplerini bile kıskanıp dişiye
yaklaştırmaz. Bazı durumlarda kızgın dişi seçici davranarak kapatıldığı erkek ile çiftleşmeyebilir. Çiftleşme tamamlandıktan sonra köpekler yaklaşık 15 dakika süre ile birbirlerine
kenetlenmiş olarak kalır ve daha sonra ayrılırlar.

4.2.3.Analık Davranışı

 Analık davranışı bakımından bireyler arasında varyasyon vardır. Bu nedenle damızlık
seçiminde bu özellik dikkate alınmalıdır. Analık davranışı doğum sayısının artmasıyla iyileşir. İlk doğumlarda yavruların üstüne
yatarak ölümlerine sebep olan dişilere rastlanır. Bu olay analık davranışının zayıf olmasına
bağlı olduğu gibi ananın tecrübesizliği ve fazla iri olması ile de ilgilidir. Analık içgüdüsü zayıf olan dişiler doğum sonrasında yavruları kurulamaz ve emzirmezler.
Bu durumda müdahale etmek gerekir. Ana, et ve kemik gibi lezzetli yiyecekleri yavrulardan kıskanarak yavrulara sert davranabilir. Ayrıca süt kesimi sonlarına doğru yavruların büyüyen diş ve tırnaklarından rahatsız olan dişi
yavrulara hırlar, bazen de uyarı anlamında ısırabilir.
 Bunu önlemek için anaya, istediği zaman yavrulardan uzak yemeğini yiyebileceği bir alan
sağlanmalıdır. Doğum bölmeleri yapılırken yavru bölmesi ile gezinti alanı arasında yavruların belli bir yaşa
kadar çıkamayacakları şekilde eşik yapılmalıdır. Çoban köpeklerinde mide içeriğini kusmak yoluyla yavruları besleme davranışı vardır. Bu
davranış yabani hayattan kalan bir davranış olup yavruların büyüdüğü ve ana sütünün
yetmediği durumlarda görülür. Yeni doğum yapmış dişi, köpeklere ve yabancılara karşı sert davranır. Bu davranış,
yavruların güvende olduğunun hissedilmesiyle zamanla azalır.

4.2.4.Sürü Koruma Eğitimi

 Doğal şartlarda Çoban köpeklerine özel bir sürü koruma eğitimi gerekmez. Yavrular ağıla yakın doğup büyüdükleri için ebeveynlerin davranışını gözleyerek içgüdüsel
olan sürü koruma davranışlarını geliştirirler. Çevrede, koyunlarla oynama, sürüden kaçıp köye dönme ve diğer sürülerin köpekleriyle
dalaşma gibi davranışlarda bulunan köpeklerin varlığı yavrulara kötü örnek olur ve ilerideki
sürü koruma yeteneğini olumsuz etkiler. Üretim çiftliğinde yavruların ilk eğitimleri çiftlikte başlar. Köy ortamında olduğu gibi
çiftlikte evcil hayvanlar bulundurulur. Yavrular kısa sürelerle çiftlik içerisinde serbest
bırakılarak bu hayvanlara alıştırılır. Çiftlikte 20 baş civarında köpeklere alışık bir koyun grubunun bulunması yararlıdır. Süt kesiminde yavrular ağıl içerisinde ayrı bir bölmeye konularak koyunların kokusuna
alıştırılır. Yavrular 3 aylık olduklarında, kısa sürelerle ağılda koyunların arasına veya sürü çiftlik
civarında otlatıldığı zaman sürüye katılarak koyunlarla beraber olmaları sağlanır. Bu arada yavruların koyunlar tarafından hırpalanmamasına özen gösterilmelidir. 1 yaşında yavrular sürekli olarak sürüye katılabilir. Daha erken yaştaki katılmalar
sakıncalıdır. Bakım ve besleme yetersizliğinden sağlıklı büyüyüp gelişemez.
 Kurt veya diğer köpeklerden alacağı bir darbe telafi edilemez davranış bozukluklarına sebep
olabilir. Çoban, sürüye yeni katılan köpekleri kollamalı ve ezdirmemelidir. Olumsuz davranışlarda
bulundukları zaman da uyarmalı ve bu davranışları alışkanlık haline getirmelerine engel
olmalıdır

4.2.5.Çoban Köpeği Örnekleri

1.Border Collie

Genel özellikler : Kuyruksuz Avustralya Çoban Köpeği benzeri olan
orta büyüklükte enerji yumağı bir ırktır. kafatası belirgin alın çıkıntısı
ile orta derecede geniştir. Ağız kısmı siyah burna doğru incelir.
Kulaklar genellikle yarı diktir. Oval gözleri merle (gri-beyaz siyah
benekli) renginde olanlar hariç genellikle koyu renklidir. Kuyruk
topuğa kadar uzanır ve hayvan heyecanlandığında bazen sırtın
üzerinde taşınır. İki tip Border Collie vardır; uzun tüylü (yaklaşık 8
cm uzunluğunda sık ve düz tüyler) ve kısa tüylü (yaklaşık 2.5 cm
uzunluğunda). Kürk rengi siyah/ beyaz, üç renk, kızıl/beyaz, siyah/gri
ya da tamamen siyah olabilir. Uzun tüylü tipinde boyun yeleli ve
kuyruk uzun tüylüdür. Yüz, kulaklar ve ön bacaklardaki tüyler kısadır.
Border Collie fiziksel güzellik yerine zeka ve çalışma kapasitesi için
üretildiğinden dış görünüşte değişiklikler sık görülür.Karakteri : Border Collie oldukça zeki ve eğitime cevap veren bir köpektir. İtaat eğitimi, agility ve
frizbi gibi yarışmalarda büyük başarı elde eder. Övgüye karşı oldukça duyarlı ve eğitilebilirliği
oldukça yüksek köpektir. Border Collie yüksek enerji düzeyine
sahiptir. Yeterli egzersiz ve çalışma imkanı sağlandığında diğer
hayvanlar, köpekler ve çocuklarla iyi geçinir. Çekingenliğini
engellemek için yavru iken çok iyi sosyalleştirilmesi gerekir.
Tamamen mutlu olabilmesi için yoğun bir eğitim programı, bol
ilgi ve gerçek bir göreve ihtiyacı vardır. Köpeklerle ilgili
yarışmalara katılacak biri için Border Collie biçilmiş kaftandır.
Koyun güden çiftçiler için de mükemmel bir çoban köpeğidir.
Bu ırk gece ve gündüz size hizmet etmek için yaşar. Bu köpek
hiç bir şey yapmadan gün boyu oturamayacak kadar zekidir. Bu
tür bir köpekten hoşlananlar Avustralya Çoban Köpeği ya da
Shetland Çoban Köpeği gibi daha sakin ırkları seçebilirler.
Sıkıldıklarında eşyalara zarar verirler. Uzun süre yalnız
bırakıldıklarında nevrotik bir şekilde kötü huylar geliştirir. Güçlü
koyun gütme güdüleri nedeniyle çocuklar ve yabancılara karşı
kontrol amaçlı ısırma eğiliminde olabilir. Köpeği ile geçirecek bol vakti olan tecrübeli bir sahiple
daha mutlu olacaktır. Genç Border Collie genellikle sahibinin otoritesine karşı duracağı bir
dönemden geçer. Bazıları çok hareketli ve tepkilidir. Bu da aile köpeği olmalarını engeller.Yaşam,ortamı: Border Collie apartman hayatına uygun değildir. Ev içinde oldukça hareketlidir.
Ancak büyük bir bahçede mutlu olabilir.
Egzersiz ihtiyacı: Sadece fiziksel egzersiz bu zeki ve çalışkan ırk için yeterli değildir. Çalışmak ister
ve bunu bedeni ve aklını birlikte kullanarak yapmalıdır. Bu hızlı ve çevik köpekler yorulmaz enerji
küpleridir.Bakımı :Border düzenli fırçalanması gereken bir köpekdir. Gerektiğinde yıkanmalı ya da kuru
şampuan uygulanmalıdır. Kulaklarının içi ve tüyleri kenelere karşı sık sık kontrol edilmelidir. Irk
orta derecede tüy döker.Saglık sorunları: Kalça displazisi, Prograsive Retinal Atrophy, Collie Gözü Anormalliği, Lens
çıkığı, Dış parazitlere karşı alerji, Epilepsi, Sağırlık.

2.Collie

Genel özellikler: Irkın adı muhtemelen korumakla
görevlendirildikleri Colley denen siyah suratlı İskoç
koyunundan gelmektedir. İlk Uzun Tüylü Collie'ler
daha küçük köpeklerdir. Collie öylesine zekidir ki
kurtarma köpeği, körlere rehber, tv yıldızlığı ve
koruma köpekliği gibi çeşitli görevleri başarıyla
yerine getirebilmektedir. Kraliçe Victoria,
İskoçya'daki Balmoral Kalesinde Collie beslemiş ve
onun bu ilgisi ırkın popülerliğinde büyük rol
oynamıştır.
Zarif, ince ve uzun başı insanda hafiflik hissi
uyandırır. Başın üst kısmı düzdür. Uzun, temiz ve
yuvarlak burun kısmı siyah bir burun ile sonlanır.
Kulakların sadece ¾'ü diktir ve uçları öne doğru
kıvrıktır. Gözler, badem şeklinde ve blue merle
olanlar dışında koyu renklidir. İnce, ama adaleli
vücudu yüksek olmaktan çok biraz uzundur. Göğüs güçlü ve orantılı bir şekilde geniştir. Kuyruk
uzunluğu köpeğin topuğuna ulaşır. Uzun tüylü çeşidinde bol çift kürkü boyun ve göğüste yele
oluşturur. Güzel görüntüsünü kaybetmemek için kürkün yoğun bir bakıma gereksinimi vardır. Kısa
tüylü Collie'nin 2.5 cm'lik tüyleri çok az bakım gerektirir. İki tipte de baştaki tüyler kısadır. İkisi de
açık kahve ve beyaz, üç renk (siyah-beyaz ve pas rengi), blue merle ya da kahve rengi, üç renk ya da
blue merle lekelerle çoğunluğu beyaz olabilir.23-34 kg arasındadır.Karakteri :Asil ve oldukça zeki bir köpektir. Duyarlı, sevimli, eğitimi kolay ve sadıktır. Genellikle
diğer ev hayvanları ve köpeklerle arası iyidir. Sevdiklerine
karşı çok yakın ve koruyucudur. Çocuklara mükemmel bir
dost ve kibar bir oyun arkadaşıdır. İnatçı olacağından sabırlı
ve kibar yöntemlerle eğitilmelidir. Aksi takdirde iş birliği
yapmak istemeyecektir. Bazıları yavruyken insanların
topuklarını ısırarak gütme eğilimi sergileyebilir. Erişkin
köpekler bu davranışı zamanla unutur veya bu huyu devam
ettirir. Yabancılara karşı mesafeli olabilirler
Collie yavruları, yaklaşık 10-12 haftalık olduktan sonra bir hafta gibi bir sürede tuvalet eğitimi
alabilir. İyi huylu ve dost canlısı köpeklerdir..Yaşam Ortamı : Apartman hayatı için tavsiye edilmez. Ev içinde çok hareketli olmasalar da çevresi
çitlerle çevrili en az orta büyüklükte bir bahçeye gereksinimi vardır. Sıcak havalarda bol su ve gölge
sağlandığından emin olunmalıdır.Egzersiz İhtiyacı :Collie, muhtemelen bir kısmı da tasmasız olan bol egzersize gereksinim duyar.Bakımı :Gösterişli kürkü dışardan pislik taşıyabileceği için günlük fırçalama şarttır. Alt sık kürk
dökülmeye başladığında ekstra dikkat edilmelidir. Kısa tüylüsü çok az tüy bakımı gerektirir.
Düğümlenen tüyler küt uçlu bir makasla kesilmelidir. Bu ırk orta derecede tüy döker.Sağlık sorunları: Progresive Retinal Atrophy, Kalça displazisi, Burun ucunda güneş yanığına karşı
hassasiyet.Yaşam süresi 14-16 yıl

3.German Shephard (Alman Çoban Köpeği)

Genel özellik: Dünyada en çok tanınan ırklardan biridir. Halk
arasında kurt köpeği olarak bilinmesine karşın ataları Alman
Çoban Köpekleridir. Binici hocası Stephanitz tarafından
yetiştirilmiş 1899’da tescil edilmiştir. En ünlü olanı
“Rintintin” dir. 1918’ de Fransa’da hendek içinde Amerikalı
bir asker tarafından bulunan bu köpek hollywood’da birçok
filimde başrol oynayarak meşhur olmuştur. Günümüzde daha
çok arama-kurtarma, refakat, narkotik, görme özürlülerine
refakat ve toplumsal güvenliği sağlamak için polis köpeği
olarak kullanılmaktadır. 42 bin tanesi 2. dünya savaşında
bekçi ve kurtarıcı olarak kullanılmıştır. Çok gelişmiş koku duyusu, zekası, yeteneği ve cesareti ile
ünlenmiştir. Orta uzunlukta bir baş ve hafif öne eğik sivri ve dik kulakları vardır. Kahverengi
tonlarında gözler, uzun, büyük ve siyah buruna sahiptir.
Tüy rengi sarı, sırt ve vücudun arka tarafına doğru siyah ve
kurt grisi rengin olması tipiktir. Kuyruk aşağıya doğru
sarkıktır. Yükseklik yaklaşık 60, ağırlık 30 kg civarındadır.
Eğitime ve ilgiye ihtiyaç duyar.Sağlık sorunları: Kalça displazisi, Kan rahatsızlıkları,
Sindirim problemleri, Epilepsi, Kronik egzema, Keratitis,
Cücelik, Pire allerjisi. Yaşam süresi yaklaşık 12 yıldır.