Üzerlerinde hala duran kumaş kalıntılarıyla birlikte 2000 yıllık hijyen çubukları. (F: Reproduced from the Journal of Archaeological Science: Reports.)
2,000 Yıllık Dışkı Salgın Hastalıkların İpek Yolu’ndan Yayıldığını Gösterdi
Görünüşe göre Çin’den başlayarak Avrupa’ya kadar uzanan İpek Yolu’nda, gezginler sadece ipek, çay ya da baharat taşımıyordu. Kuzeybatı Çin’de İpek Yolu üzerinde bulunan bir tuvalette keşfedilen 2,000 yıllık dışkı kalıntıları, ticaret yolu boyunca bulaşıcı hastalıkların da taşındığını gösteriyor.
Yeni araştırmaya göre, 2,000 yıllık bu dışkı kalıntısında, genellikle 1,500 km uzakta bulunan Çin karaciğer parazitinin (Clonorchis sinensis) yumurtaları bulundu. Araştırmalar bu parazitin bulaştığı kişinin uzun bir mesafe boyunca seyahat etmiş olması gerektiğini söylüyor.
Makalenin yazarlarından Cambridge Üniversitesi’nden paleopatolog Piers Mitchell Live Science’a yaptığı açıklamada “Bu İpek Yolu’nda bulaşıcı hastalıkların yayıldığına dair bulunan en erken arkeolojik kanıt oldu” diyor.
Araştırmacıların incelediği dışkı kalıntıları, insanların dışkıyı silmek için kullandığı, bir ucuna kumaş sarılmış tahta veya bambu çubuklardan yapılmış bir çeşit “kişisel hijyen çubukları”nın üstünde bulundu. Parazitlere dair bir kanıt aramak amacıyla araştırmacılar 7 farklı çubuktan alınan dışkı kalıntılarını mikroskop altında inceledi.
Kalıntılarda dört farklı tür asalak bağırsak kurduna ait yumurtalar bulundu. Bu dört tür arasında karın ağrısı, ishal, sarılık gibi rahatsızlıklara ve hatta bazen karaciğer kanserine bile neden olan Çin karaciğer parazitinin yumurtaları da bulunuyordu.
Fakat Çin karaciğer paraziti yaşam döngüsünü tamamlamak için ıslak, sulak ortamlara ihtiyaç duyuyor. Araştırmadaki yumurtalar ise içinde Taklamakan çölünün de bulunduğu kurak Tarım Havzası’nın doğu uçlarında bulunuyordu. Araştırmacılar Çin karaciğer parazitinin bu havzada yaşıyor olmasının hiçbir ihtimali olmadığını belirtti. Gerçekten de bu türün en yaygın olduğu yer, yaklaşık 2,000 km uzaklıktaki Guangdong Bölgesi.
Xuanquanzhi’de bulunan kişisel hijyen çubuklarından biri. Çubuğun bir ucuna sarılmış kumaş parçaları ve üzerinde kahverengi maddeler bulunuyor. (F: Reproduced from the Journal of Archaeological Science: Reports.)
Makale yazarlarından Cambridge Üniversitesi’nden Hui-Yuan Yeh yaptığı açıklamada “Mikroskop altında Çin karaciğer paraziti yumurtalarını ilk gördüğümde önemli bir keşif yaptığımızı biliyordum” diyor.
Daha önceki araştırmalar İpek Yolu’nda seyahat eden gezginlerin hıyarcıklı veba, şarbon ve cüzzam gibi hastalıkları taşıdığını öne sürse de bunun gerçekten gerçekleştiğine dair çok az kesin kanıt vardı. Örneğin Çin ve Avrupa’da birbirine çok benzer hıyarcıklı veba çeşitleri bulunuyordu. Fakat araştırmacalara göre hastalık güneyden Hindistan üzerinden ya da kuzeyden Moğolistan ve Rusya üzerinden Avrupa’ya yayılmış da olabilirdi – yani hastalığın İpek Yolu boyunca yayıldığını gösteren bir kanıt yoktu.
Parazit yumurtaları Kuzeybatı Çin’deki Gansu Eyaleti’nde MÖ 111 – MS 109 yılları arasında büyük bir aktarma ve stok yenileme merkezi olan Xuanquanzhi adındaki bir arkeolojik alanda bulundu. Araştırmacılar görünüşe göre bu 2,000 yıllık durağın İpek Yolu üzerinde popüler bir durak olduğunu söylüyor. Hem gezginler burada kalıyor, hem de devlet görevlileri at değiştirmek ve mektıp teslim etmek için burayı kullanıyordu.
2,000 yıllık tuvaletteki dışkılarda yuvarlak kurt, kırbaç kurdu ve tenya gibi diğer parazitlerin bulunması, bu dinlenme durağını ziyaret eden kişilerin insan dışkısı tarafından kirletilmiş yiyecekleri – belki de gübre olarak kullanılan insan dışkısı -, ya da yeteri kadar pişirilmemiş domuz eti yediğini düşündürüyor.
Live Science, Charles Q. Choi, 21 Temmuz 2016
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder